AMYU MAT SANA KUN?

Ka ai -Dr KhaLum

Democracy lu yang masha law ai amyu ni gaw masha n law ai amyu ni hpe ra lata n-gun (majority vote) hte dang sha kau na kun? nga nna nkau mi myit tsang ma ai. Nga kaba gaw nga kaji hpe sha, amyu kaba ni gaw amyu kaji ni hpe sha nga ai. Ndai mugkan ntsa e lamu aga mayu nna amyu n mat, masha shada mayu nna amyu mat ai nga hkrit tsang ma ai. Teng ai. America mung hta e Red Indian ni hpe Uropa na shan hpraw (Europeans) ni sat shamyit kau ai majaw Red Indian amyu tsawm ra htum mat sai. Myen mungdan hta moi na grai hkik hkam sai (civilized societies) Pyu, Thet, Kann-yan amyu masha ni ya mat wa magang sai. Kadu amu masha ni gaw shanhte amyu hpe shanhte SAK amyu ngu shamying ma ai. Dai gaw ASAK ngu ai rai nna Myen ga hku Ah-Thet (asak) shing n rai Thet ngu ai lachyum pru ai. Moi na Thet amyu angaw angam rai nga ai. Wunpawng sha ni moi Majoi Shingra Mongolia kaw nna Miwa mung (China) maga de htawt sa wa yang Miwa du hkawhkam ni hpe n dang ai mjaw Miwa mung(China) hte Kala mung (India) lapran de du wa ai lam labau hta sagawn la lu ai.

Ya bai amyu kaba ni alapran e Kachin State ngu nna majoi hpawng de nga yang myit ru myit tsang lam ni bai pru sai. Ndai Kachin State kade na hkra grin nga nna Jinghpw Wunpawng sha ni kade na hkra hkam jan lu na kun? ngu ai ga san gaw myit yu chye ai Wunpawng sha shagu a baw hta rawng ai ga san rai nga ai.

Wunpawng sha ni nawku kam sham ai Karai a Mungga hte maren nga yang, Wunpawng sha ni hpe Karai Wa lata la sai majaw amyu n mat na re. Masha law ai ni she galoi mung up sha lu na nga yang Miwa hte Kala gaw mungkan ntsa e masha law dik re ai majaw, mungkan hpe up sha kau sana re. Mungkan labau hpe yu yang, masha n law ai British amyu masha ni Miwa mung hte Kala mung(India) hpe up sha laiwa masai. Mungkan ting hpe tinang hkrai up sha na matu amyu law law shakut lai wa yu masai. Babylon, Syria, Assyria, Egypt, Persia, Greek, Roma(Rome), France, Germany(Hitler), Italy(Mossoulini), Japan, Communist Russia, Communist Miwa, Moslem(Osama Ben Laden hte Sadam Hussein) ni yaw shada lam kaba hte mungkan ting hpe up sha na matu laja lana shakut masai. Mungkan chyen mi hpe gaw lu up lai wa masai. Dai ni mung EU hte kaga Asian mungdan ni dai hte maren shakut nga ma ai. Dai ni mungkan hpe up na ahkang USA hpe Karai Kasanag jaw ai myi hte chyaw mu lu ai. Hpa majaw ta? England mungdan na hkaw hkam ni coronation hkaw hkam aya dang ai shaloi Chyoi pra ai Karai Kasang a Chyum laika buk hpe magra jum nna dagam ma ai. USA mungdan hpe mungdaw 13 hte nna gaw e sa wa yang Chyoi pra ai Chyum liaka hta npawt nhpang tawn nna shanhte a dollar gumhpraw ni hta In God We Trust ngu ka shakap m ai. USA gumsan magam ni aya hkap la ai shaloi Chyoi pra ai Chyum laika hpe magra jum nna dagam ma ai. Karai Kasang gaw "Ngai hpe shagrau ai wa hpe Ngai shagrau na we ai Ngai hpe dagam ai wa hpe Ngai dagam kau na nngai" nga nna tsun da ai re. AD 1014ning hkan Myen mung dan e Anawrahta hkaw hkam up nna grai hkik hkam lai wa sai. Dai ten hta America hpe mu tam ai Columbus a kaji dwi, kaji ke ni pyi garai n shangai ma ai. Dai ni America mungdan asak 200 ning jan(1784-2005) naw rai na ai. Gara mahtang grau nga a ta? Myen mung dan gaw Karai Kasang a sasana hpe pat shingdang nga ai. Nawku hpawng ni, mung shawa hpawng ni hpe pat hkum nga ai. Nawku htingnu ni n mai gap ai, n mai gram ai. Marai mangai hta jan nna nta hkan n mai hapawng de ai. Nawku htingnu n re ai kaw nawku htingnu zawn n mai jai lang ai ga nna pat nga ai. Laban shani shawa amu galaw n sa n mai tara jahkrat ai n rai i? Dai hku aming jahkrat ai myitsu ni gaw moi shawng de sasana jawng hkan hpaji sharin nna chye chyang kunghpan mat wa aini n rai i? Dai rai nna mungkan hta matsan dik ai mungdan ni hta lawm nga sai n rai ni? Mungkan hta myi man n lu dik n rai ni? Mung shawa masha ni madai nga ai n rai ni? Mung masha ni gara de hprawng shingbyi nga ma ni? Karai Kasang a shaman chyeju gaw kadai ni hkam sha nga ma ni?

Israel masha ni hpe yu ga. Mungdan kaji ai. Masha n law ai. Kadai wa Israel ni hpe kam ai mi di lu ma ni? Makau grup yin e Arab hpyen ni hti n dang hkra law nga ai n rai ni? Kru ya majan hta gara maga de karai Kasang lawm nga a ni? Karai Kasang lata la ai masha hpe hkra ai wa gaw Karai Kasang a singgan myi sha (pupils of God's eyes) hpe hkra ai wa rai nga na, Karai Kasang matai htang na nga ai ga sadi nga ai n rai ni? Abraham hpe Karai Kasaang shaga la ai shaloi"Nang hpe shaman ai wa hpe Ngai shaman na nngai, Nang hpe dagam ai wa hpe Ngai dagam kau na nngai" nga nna tsun ai ga gaw dai ni du hkra teng nga ai n rai ni?

Karai Kasang hpe n chye ai amyu ni mungkan labaau hta grai hkik hkam lai wa masai. Miwa hkawhkam ni deng 1500 galu ai mau hpa wut shakum bunghku (The Great Wall) hpe mung shawa masha n-gun katsing (luuk-aah) hte hkrai woi galaw ma ai. Mongol Tartar hpyen ni hpe shingdang na matu yaw shada nna galaw ai re. Masha wan wan sen sen si sai. Hpa akyu pru a ta? Bunghku sin ai ni hpe mayun kumhpa jaw nna masum lang tup Miwa mng hpe shang gasat kau ma ai. Babylon hkawhkam wa maigan hkawhkam shayi hpe hkung-ran la yang bum lang shagawng hpe marit ai nga ai majaw Tigris-Euphrates hka kau mayan e mung masha n -gun hte lamu dep nampan sun naura bum woi galaw sai. Mau hpa kaba langai mi rai nga ai. Mung masha asak grai sum sai. Kadai hpe akyu n jaw ai. Egutu Pharaoh ni mung masah n-gun hpe ja lang nna Nile hka nu a sinna maga de Pyramid ni woi galaw ma ai. Mung masha grai si ai. Mauhpa pyramid ni dai ni du hkra nga nga ma ai. Kadai hpe akyu n jaw ai. India mungdan na Maharajah langai shi a tsawm dik madu jan grai naw mahkawn ai si mat ai majaw myit n wai nna Taj Mahar lup htingnu galaw nna lup da ai. Shi a mungdan na hkik dik laksama ni hpe galaw shangun ai. Gumhpraw grai ma ai. Dai ni na manu hte pyi dollar wan kaba dan nga ai. Mungkan hta mauhpa kaba langai mi rai nga ai. Kadai hpe akyu n jaw ai. Dai lup htingnu galaw ai laksama ni dai zawn re ai htingnu bai n gaw gap lu na matu shante a lata hpe daw kau ya ai hkrum sai. Dai hte maren kaga seven wonders of the world hpe myit yu yang chye ram sai.

Dai ni mungkan masha ni hpe akyu jaw ai mawdaw, wan leng, myithprap wan, nbung li, computer, jak arung arai, tsi mawan amyu myu hte, volleyball, bsketball, bawlung soccer,ginsup hpan amyu myu, Red Cross, Wan sat dap,YMCA, UN mungkan Wnpawng hpung, zawn re ai ni yawng ngu na daram karai Kasang hpe hkrit hkungga ai masha ni hpe Karai Kasang hpaji byeng-ya bang ya nna gyin shalat shapraw da ma ai. Ndai gyin shalat ninghkrin (inventors) nkau mi hpa dakkasu pyi n lung yu ma ai. Kadai wa hpe karai Kasang jai lang nga a ta?

Wunpawng sha ni n law tim Karai Kasang lata la sai amyu e ai majw Karai Kasang n kabai da na re. Wunpawng sha ni hpe hkra ai wa gaw Karai Kasanga a shainggan myi sha (pupils of God's eyes) hpe hkra ai wa rai nga ai. Moi Nineveh mare hpe de nna Israel masha ni hpe dip sha lai mat wa saai Asyria (Asuri) mungdan ya kanang rai ta? Ya hkam sha ai ruyak gaw Wunpawng sha ni hpe Karai Kasang wunkat jaw nga ai rai nga ai. Egypt (Egutu) mung hta Israel amyu masha ni 430 ning hkam sha ai hpe myit yu ga. Wunpawng sha ni n law ai majaw num mali hpra la yang masha gaw htam mali kalang ta jat wa na re. Rai tim karai kasang n lawm yang kashu kasha l tim kaman li la sha lu kau nna terrorists sa jat wa na re. Karai kasang hte rau rai yang masha n law tim masha law ai ni hpe lam woi na re. Ngam nga ai kangka masha the faithful remnant hpe jai lang nna amu kaba galaw ai Hpan Karai Yehowa gaw Wunpawng sha ni hpe jai lang akyu jashawn u ga. Wunpawng sha ni hta na PhD hpaji ninghkrin hte inventors gyin shalat ninghkrin law law pru wa ga law. Madu Yehowa htani htana agrin agrau nga ai hte maren Wunpawng sha ni hte Wunpawng mungdan tut nawng e a grin agrau nga u ga law.