BGF Gaw Kachin Political Goal A Ding Bai Ding Na

Ka ai- Hkun Sam
April 18, 2010

Dai ni na ten mungmasa ningbaw makau mi lapran, ningmu n’bung, ladat shai, mungmasha a gawng malai tai na malai, tinang tinggyen wuhpung akyu hpe shawng kaw tawn ai majaw, wunpawng myusha ni a mungmasa pungdan lam yit taw nga sai hpe mu lu nga ai.

Grau nna gaw Myen hpyen asuya pale dat ai strategy langai rai nga ai Border Guard Force (BGF) masing hta BGF hpe hkap la ai wuhpung ni hte n'hkap la ai wuhpung ni ngu n'na, ga garan nga saga ai. KDA, NDAK, La Sang Aung Wa Hpung, Ah Dang Hpung ni BGF masing hpe hkap la n'na, KIO langai sha n'hkap la ai hpe mu lu ai.

Hkap la ai, nhkap la ai ni ngu ai hta grau ahkyak ai gaw, ndai BGF ngu ai masing gaw hpa rai ta? Kachin politics ngu ai gaw hpa rai ta? Kachin political goal gaw hpa rai ta? ngu ai hpe chye ra nga ga ai. Ndai lam ni hpe asan sha chye na tawn yang, hkap la gying ai, n'hkap la gying ai mahtai gaw asan sha pru wa na re.

Shawng ningnan BGF masing ngu ai hpa rai ta, ngu hpe yu yu ga. BGF gaw 7-Step Road Map kaw lawm ai bawsang amyu laknak wuhpung ma hkra hpe Tatmadaw Myen hpyen dap a uphkang ai npu de bang kau na masing rai nga ai. Ndai masing hta, hpyen dap hkrang hpe, hpyen la 326, du 18 hte hpyen dap shagu gaw Myen hpyen la hte bawsang laknak wuhpung hpyen la ni hpe gayau kau nna, major rank madang commanders 3 hte hpaw sa wa na rai mali ai. Cammanders 3 hta 2 gaw laknak lang wuhpung naw kaw na rai n'na, 1 gaw Myen hpyen dap kaw na rai na. Hpyen dap shagu hta, general staff officer and quartermaster officer mung Myen hpen dap na du ni rai na rai nga ai. Dai hta sha n'ga, sergeant majors, segeant chyare hte nurse zawn re marai 27 hpe mung, myen hpyen dap kawn shalawm bang tawn na rai nga ai.

Nde a lachyum gaw hpa rai ta, nga yang, hpyen dap shagu a shamu shamawt ma hkra gaw Myen Tatmadaw kaw nna order sa wa na rai n'na, ginjaw Naypyidaw kaw jahkrat dat ai order hpe n'hkan sa n'mai, myen hpyen du, hpyen la ni hte rau yup rau sha, rau matep tawn na masing rai mali ai. Ginjaw Naypyidaw e mung, 2008 Consitution hta yawng mu chye ai hte maren, hpyen dap a ningbaw gaw ya na Myen hpyen du ni sha shara la tawn ai rai nga ai. Dai hta sha n'nga, 2008 consitution hku nga yang, 2010 Election hta Asuya ningnan hpaw wa yang mung, Asuya a Parlimentary Seats 100% hta 30% gaw hpyen hpyen du ni shara la na rai nga ai.

Myen hpyenla hpyendu ni ram akyang lailen htenza, mungmasha n'tsa tau ya ai lam n'nga ai, mung masha ni hpe Naypidaw kawn gap sat nga yang, gap sat re ni hte, daini wunpawng myutsaw hpyenla ni, rau yup rau sha, myen shagun ai bungli galaw na, masa de rai wa sai.

Ndai kaw kachin politics hte Kachin political goal gaw hpa rai ta ngu ai hpe, bai yu ga. Shawng ningnan chye na da ra ai lam langai gaw, wunpawng myusha ni a rawt malan galaw ai lam gaw, myen rawt malan hpung ni hte shai ai lam langai mi nga ai. Dai gaw labau hka rai nga ai 1947 Panglong Agreement hta Myen amyu hte bawsang amyu sha ni "federal democacy" mungdan langai jawm gawgap na matu, myithkrum ga sadi la wa, Union of Burma gaw gap wa ai hpe, U Nu, Ne Win, hte Than Shwe ni jahten jaza kau ai mungmasa ahkaw ahkang hpe, bai lu la na lam rai nga ai.

Lam ntsa na ga hte tsun ga nga yang, Myen ni matu gaw free and fair election hte democratic Asuya paw pru wa jang rai sai. Raitim Kachin politics gaw democracy mi lu lu, Naypidaw kawn wunpawng mungdaw e shanu nga ai wunpawng myusha ni a gam maka hpe Naypidaw kaw, dawdan ya na n'rai. 1947 Constitution kaw na zawn, tinang mungdan tinang Asuya hte uphkang n'na, Union of Burma a federal Asuya e mung shang lawm let, rau nga pra na mungmasa rai nga ai. Tinang mungdaw tinang amyu, laili laika, htung hkying, makam masham hpe makawp maga, sharawt jatsaw ya lu na, tinang mungdaw na mungmasha hpe gawng malai tai ya lu na, federal democray hkrak bai gawgap la lu na lam rai nga ai.

kadun dawk tsun ga nga yang, myen mung masa la ni gaw, democracy lu yang mai sai raitim, Kachin hte laga bawsang amyu ni matu gaw, "federal democracy system" hte sha n'rai yang, amyu langai hte langai a lapran ramra ai mungmasa ahkaw hkang hpe jaw ya lu na n'rai nga ai hpe, asan sha chye na ra nga ai. Ndai federal democracy system hpe Bama-lu-myo-gyi-wa-da hpe lang ai myen mung masa la ni gaw, bawsang amyu ni hpe self-determanation ngu ai tinang gam maka tinang dawdan ai ngu ai mungmasa ahkaw ahkang hpe n'kam jaw nna, n'tara ai hku, bawsang amyu ni hpe dip up sha lu na matu, mawlanyet kaba hte, Federal democracy nga jang, Union of Burma kaw na, ga garan na re, nga n'na, jahpoi ahpyak masu rai, myen amyu hpe amyu kaba shatai lu, mungdan ting hpe, myen amyu ni up sha lu na, masing hte, labau hpe jahten, mungmasa hpe myi hpaw n'na masu pale nga ai rai nga ai.

Daini anhte wunpawng mungmasa galaw ai ni hta mung federal democracy hpe tsun yang, myen nna ra ai gaw, nga n'na, federal democracy mung n'tsun mat, democracy lam tsun ga ngu yang mung, maigan na Asuya hpe ninghkap ai ni hte pawng ai nga na tsang na, democracy mung n'tsun mat. Political principle hte political goal n'nga ai, majoi Kachin mying gun, sinat hpai nna, mungmasa mung, n'jahta mat ai, shaning na na rai wa nga saga ai.

Yaw shada ai Mungmasa pandung hpa rai ta? ngu san yang pi, le zawn zawn nang zawn zawn, nchye htai ai Wuhpung ni lawm ai hpe mu lu ai. Myen hpyen ningbaw, Than Shwe, Maung Aye, Thein Sein, Kyaw San, Ye Myint ni dictatorship ladat hte mungdan ting hpe yam sha zingri nga ten, anhte wunpawng laknak hpai ai ni, democracy mung n'tsun, federal democracy mung n'tsun, myen dictatorship Asuya hte hpa n'shai ai lailen ni nga wa sai hpe mu lu ai. Ndai zawn rai, political principle n'nga, political goal n'nga ai mang hkang a majaw, hpang jahtum e, BGF hpe aloi ali hkap la jawng nga saga ai.

British ni myenmung de ye nsa wa ten, wunpawng ginra hte wunpawng myusha ni hpe maigan amyu langai mung sa up hkang ai lam n'nga, tinang Du magam ni hte tinang uphkang lai wa sai. British colonial prat hta mung, Wunpawng buga ginra ni hpe wunpawng amyu Duwa ni hpe sha bai lata san let, up hkang shangun lai wa sai. 1948 ning Myenmung Independence lu na matu, mahkrun jawm tam ai hta, Myen mung ting "Federal democracy system" hte shada da hkungga garum shingtau hkat lu yang, grau mai kaja na re nga n'na, Gen. Aung San hte Jinghpaw, Sam, Hkang ninbaw ni myit hkrum ma ai majaw Panglong Agreement hpe sen htu saga ai re. Panglong Agreement gaw federal system, laksan mungdaw asuya ni pawng n'na, jawm nga pra na, gasadi rai nga ai.

Daini na anhte ni BGF hpe hkap lau kau yang Kachin politics hta hpa byin wa na ta? Mahtai gaw wunpawng myu sha ni a labau hte, 1947 Panglong Agreement, 1960 hpang wa ai rawt malan, kabai kau ai hte bung sai. Ndai zawn re labau nga wa ai hpe Bama-Lu-Myo-Gyi-Wa-Da lang ai Ne Win, U Nu, Than Shwe ni gaw, chye nga ninglen, labau hpe gram, federal democracy system hpe jahtau kau n'na, myenmung ting hpe myen shatai, myen up sha lu na, mung masa "myen-ma-han democracy" mying akawp hte magap nna, maw lanyet galaw nga ai re.

Ndai 1947 Gen. Aung San si mat ai hpang kawn Bama-lu-myo-gyi-wa-da lang ai myen mungmasa la ni gaw, federal democracy system hpe jahten na matu democracy ladat hte mi rai rai, hpyen n'gun ladat hte mi rai rai, galaw sa wa na ngu ai masing nga ai hpe England mungdan London School of Economics hta sharin shara galaw nga ai Myen hpaji ninghkring Dr Zarni gaw Irrawaddy shiga dap hta shi ka ai “Confronting the Demons,” ngu ai laika ngau hta madi madun wa sai. (Dr Zarni: "Misinformed by the skewered readings of our past, the dominant Bamas imagine ourselves as a historically cohesive nation whose organizational integration with minority peripheries only needs to be completed either democratically or by force.") Dr Zarni matut tsun ai hta, British ni myen mung kaw na le mat ai hpang, bawsang amyu ni gaw Colonial langai bai rai nga ai Myen a n'tara ai mawlanet de du mat wa n'na, ndai Myenhpyen Asuya uphkang nga ai ten, hpaga yumga, htung hkying, makam masham hte mung masa ahkaw ahkang ni hpe, myen mung masha ni hte, grau n'na, hkrat sum ai hpe hkrum sha ai lam, ka taw nga ai.

Daini mungkang hte myen hpaji ai ninghkring law law pi, myenmung a mang hkang gaw democracy mang hkang sha n'rai, bawsang amyu ni a mungmasa ahkaw ahkang (federal democracy) hkrat sum ai lam, mang hkang madung rai nga ai hpe, hkap la nga sai re.