Post-modern Ngu Ai Prat Nnan De

Ka ai: Bum Sin Wa

Post-modern ngu ai hpa wa rai ta? Sinna ga e 'ndai prat' hpe shagawp tsun yang, 'Post-modern' ngu ai ga hte tsun lang nga sai. Raitim, ndai lam hpe tsun na nga yang, Post-moderns; Post-modernization; Post-modernism; Post-modernity ngu ai hpe ginhka nna mu chye ra na re. Post-modern sha tsun yang gaw adjective hku sha mai tsun nga ai. E.g Post-modern prat, Post-modern masha ni. Ratim, Post-modernization nga yang gaw, gara hku hkan sa sak hkrung shangun ai hpe madung tawn ra wa sai. Dai hta kaga, Post-modernism nga yang mung, gara hku hkan sa sak hkrung ai ladat de tsun mayu nna, Post-modernity nga yang mung, condition byin nga ai lam hpe shagrau tsun ai hku sha rai nga ai. Ndai DAW 1 hta gaw, Modern hte pre-modern a lam law tsun mayu nga nngai.

Masha nkau mi gaw ndai Post-modernity kaw du nga tim, Post-modern hta ndu shang wa lu ma ai. Post-modern a shawng na Modern lai hku, nkau mi Pre-modern lai ni hte sak hkrung nga ai ni law law naw rai nga ai. Ndai lam hpe hkaja ga nga yang, [15th -18th century] hta myit lai wa sai Philosophical thinkings ni hpe bai nhtang hka ja ra nga ai. Hpa majaw prat hpe ndai hku galai jashai kau wa sahka?

German hte French myit sawn hpaji ninghkring hte kaga ni, Kant, Hume, Hegel, Beacon, Galileo hte hpawn Rausseau kaw nna Faucault du hkra ni a galai shai wa ai myit sawn hpungtang jasat hpaji laru Nargis a majaw ndai mungkan gaw galai shai ai lam lawan ladan byin wa sai rai nga ai. Mi moi prat dingsang kaw shinggyim masha ni ndai lamu ga hta shingbyi machyu, du hkra ladaw hta shamyet shanat ai hte hkrit gaya, makoi, tinang lu ai atsam hte ahpre sha, tam sha nna myit shadik nga ai prat sen wan hku lai mat sai rai nga ai.

Raitim, laiwa sai 400 ning ram kaw nna gaw, gang shaw dat hkrum ai mungkan masha ni tai wa sai. Chye chyang kunghpan wa ai lam mau nma hkra dan dawng wa sai. Dai majaw, mi moi kaw na hkan hkrat wa ai makam masham kri ni, hpun nu hpun gam zawn sak hkrung galaw lu galaw sha ai htung lai ni, kanawn mazum hte makyit mahkai hku hkau lam ni nmyit mada ai de galai shai du shang wa sai rai nga ai. Dai lam ni gaw:-
1) Mungkan shingra a makoi magap nga ai Nature Secrets ni hpe shinggyim masha ni mu tam jai lang lu mat wa ai majaw…
2) Machye machyang ginrawn shachyaw ai philosophical hta lawan ladan hkawn hkrang wa ai hta shinggyim ahkaw ahkang hte nga sat nga sa hpe gram kau dat ai majaw….
3) Hpungtang hpaji hte jak hpaji hta n gun dat shamyet shanat mat wa ai lam ni hte,
4) Ndai mungkan hta nga nga sai nbung, hka, nhprang hte makoi magap nga ai (ndan dawng lu ai arai -secrets) ni hpe grau grau hka ja sawk sagawn mu tam nna jai lang wa ai lam ni a majaw rai nga ai. E.g Hkristan ni jai lang nga ai Chyum Laika hpe mung 'Secrets Scripts' ngu ai rai nga ai. Yawng hkra hpe Chyum Laika kaw tsun da sai, raitim nchye na ai ni a matu hpa nan akyu nnga nga ai. Dai hte maren, ndai mungkan a shingra tara ngu ai hpe mung nchye mu nchye hkrawk ai wa a matu nbung marawp, jan kra lawm ai hta lai hpa nan akyu npru nga ai.
Shawng daw na shinggyim masha ni a myit mang lam gaw, Karai wa (or) hpan da ai wa, lajang da ai lamu madu, ga madu wa kaw nna sharam ya ai daram mi la, jaw ya ai daram mi sha ngu ai myit masin a hkam la kam sham da ai hta shamyet nna sak hkrung wa sai. Karai wa (shing nrai) Lamu madu Ga madu kaw na n lajang ya yang hpa mung nbyin wa lu ai. Dai majaw, jaw jau ra ai, tawngban ra ai hte shi jaw ya ai hpe shakawn ra ai ngu ai a majaw, tengman lam ngu ai gaw lamu madu ga madu kaw na byin wa sai [truth objective] rai nga ai. Anhte shinggyim masha ni ndang di lu ai, n shabyin lu ai ngu ai rai nga ai. Hpang jahtum, anhte hpe lajang da ai wa shabyin ya na re ngu ai lam rai nga ai. Dai gaw, dai ni du hkra Modern prat na masha ni a kraw e rawng nan nga ai makam tai wa sai.

Raitim, shinggyim masha a sawk bram chye na wa ai lam gaw dai hku nrai, tinang a chye chyang ai lam chyu sha sak hkrung lam hpe shading sharai ya nga ai [truth subjective] ngu ai de sa wa nga ai. Dai gaw, Reason(majaw) and Reality(tatut mabyin) ngu ai ga a majaw rai nga ai. Lama mi byin wa ai gaw lama mi a majaw re; hka kaba wa ai gaw, marang htu nna kun, madim daw nna kun, hkyen byawng nna kun. Dai hte maren, marang htu ai gaw summwi hte katsi kahtet a majaw kun, dai gaw galoi byin nna hpa baw hta sum hkrum wa nna hpa baw hta gaw awng sharawng hpa byin a ni? myit sawn ai lam gaw hpaji tai wa sai. Lama mi byin mayu yang, kaja wa galaw ra sai, hpaji chye mayu yang hka ja ra sai, gumhpraw lu mayu yang bungli galaw ra sai. Hkam kaja mayu yang hkum hkrang hta ra nga ai malu masha hpe chye sha ra sai. Dai majaw, sak hkrung lam ngu ai gaw tinang lajang ai hku hkan sa taw nga sai.

Reason and Reality hta shamyet nna makau grup yin a byin nga ai lam ni hpe mung law law mu wa sai. Machyi makaw ai lam, myit ru yawn hkyen ai lam, pawt sindawng ai hte gasat gala ai lam ni yawng gaw shi a reason hte shi rai nga ai. Dai hku mu wa ai hpe Science ngu ai hpungtang hpaji hku mung, Technology ngu ai jak hpaji amyu myu hku mung, Psychology ngu ai myit yu ai hpaji amyu myu hte Logic and Theology ngu ai byin ra ai hte byin na kumla system ni hte bai dingdaw wa sai. Ndai lam ni hta shamyet nna architecture, art, literature, cinema, music, fashion, communication, experiences of space and time, aspects of identity, and sexuality, philosophical, political and sociological, hku nna shinggyim masha a sak hkrung lam hta achya kap nang mat wa nna prat a galu kaba ai maka kumla de gayin du wa sai rai nga ai.

Dai hku nna, labu hpun palawng tsawm hkrak ai hpe lu hpun jang, jak shakap da ai arai hte hkawm sa lu jang, masha n gun nau ndat ai sha pyaw pyaw nga lu jang, jak rai hte matut mahkai lam awngdang nga jang, hkum hkrang hkam kaja hkra chye lu chye sha jang masha dai wa gaw prat dep ai Modern ngu ai ga hte shagawp tsun wa sai. Sut nlu tim dai hku nga lu na hpe shakut ai hkrai raiwa sai. Dai majaw, prat dep ai ngu ai byin wa na matu, arang gaw myit sawn sumru ai hte hkrang shachyaw dat ai ni a lata hta rai taw mat sai.

Galu kaba wa nga ai Asia, Myen mung zawn re ai hkan na masha ni, [grau nna ramma ni ngu ga], tinang a ginra hpe galu kaba wa hkra nkam gaw gap taw sai, grai yak dum sai. Galu kaba sai shara hkan she du nga mayu sai. Kraw e shi chyu pru wa ai myit ni nan, prat a kumla hpe chye na nga sai. Raitim, hkrang ngu ai lamu ga masa, mungdan ginra gaw mi moi na raw naw re ai majaw, dai shara kaw sak hkrung na matu nsin hku de layung ladawn ai zawn, bum kaba lagaw e tsap nga ai zawn hkam sha nga ai. N gwi ai, nkam ai, npyaw dum ai, myit hta htep nnga ai. Pyaw ai shara kaw gaw, matsan tim pyaw dum ai, ru yak tim hkyam sa dum ai myit ni shi chyu shi rawng wa nga ai. Galu kaba sai mungdan de du nga sai ni gaw, Buga de bai wa na kachyi mung n gwi sai. Wunpawng ramma ni hpa rai maigan de chyu sharawng nga ma ta? Post-modernity hte modernity a lam hpe hka ja yang mahtai gaw asan sha re. Mung masa lam nau n ayak hkak ai hkan na ram ma ni mung dai hku sha re, anhte mungdan kaw gaw mung masa re nga nna jahpai nga ma ai. Kaja wa gaw HPAGA YUMGA hte NGA MU NGA MAI lam sha rai ngai ai. Dai majaw, mungdan hpe madu da tim, galaw lu galaw sha lam hte nga mu nga mai lam hta hpang hkrat taw jang, maigan de pru na sha re. Tam lu tam sha lam hte dinghku a nga ngwi nga pyaw lam hpe madung tawn ra na sha rai nga ai. Buga kaw Du shara mi jaw yang jaw, Hpung magam gun shara mi lu yang lu, America de sa na matu yawng lajang da ya sai ngu lama tsun yang yawng tawn kau da nna lanyan mat wa na sha re.

Mi shawng e tsun ai, lamu ga hpe Karai wa e hpajang da ya tim, madu ai gaw Karai wa nrai mat sai. Hpaji hte up hpajang da ai ni a npu e nga ra na rai nga ai. Internet jahpu jaw ra sai, wan jahpu bang ra sai, asuya hpe ahkun amyu myu (Tax) jaw bang ra sai hte dut ya ai shara kaw mari sha ra sai. Yawng a ntsa e Karai wa nga ai ngu chye da tim, Karai wa hte tinang matut mahkai nna awng dang ai sak hkrung nga lu na lam mi nhku nga ai. Ramma law law sha nrai, ndai prat na kam sham ai ni law law a kraw hta Karai wa ngu ai hpe hkungga na kraw e rawng tim, dai Karai wa gaw anhte a shani shagu na sak hkrung lam hta gara hku shang lawm nga ai hpe tak yu nna myit la ai ni hkrai sha re. Kaja wa hkrang n shapraw dan lu ai. Dai majaw, hpaji hte galaw ai ni hte hpaji rau bai htang ra wa sai. Ngai hpaji nchye ai majaw katut sha ni ai ngu ai gaw masha shagu a kraw e yin la taw ai ga rai nga ai. Hpaji chye mayu ai hkrai re. Tinang shakut shaja sha ra ai, matsan ai, myi man nlu ai, yak hkak hkrum ai lam yawng gaw hpaji nchye nna re ngu ai hpe myit kraw e shara la taw nga sai. Karai wa e n yu nna nre, nchye nna she re, dai majaw Karai wa lajang ya na hte ngai nan lajang la ai gaw grau manu nga ai. Dai majaw, Modern prat hta, yu maya hkai lu hkai sha ai prat kaw na jak n gun hpe ga saw nna hkai sha ai de gayin du wa sai. Hpang daw de gaw, jak hte hkai ai nrai, jak hte galaw ai lu sha she sha ra mat sai.

Mungkan ga hpe Karai wa hpan da tim madu ai gaw hpaji chye nna sut su ai shinggyim masha ni bai rai wa sai. South Africa na Desmontutu (Desmond Tutu) Anglican Bishop, Noble price winner wa tsun ai, 'shan hpraw ni sa nna hkristan shatai mani ai, anhte hpe myi di nna akyu hpyi na sharin ya nhtawm, anhte mi di let kyu hpyi ngut nna myi hpaw dat yu yang, anhte a lamu ga yawng hkra shanhpraw ni hkrai madu la taw nga masai' nga ai. Ndai lam ni hpe Modern prat kaw she byin lai wa sai. Anhte amyu ni kaw pyi garai ndu shi ai ngu na kun nchye ai.

Postmodern prat gaw, ndai Modern prat hta grau tsang ra nna lawan la nga ai. Anhte ni hpa byin nna hpa tai na gaw shingran pyi gwi mu na ntai wa sai....Raitim, anhte shadu ai makam gaw, anhte hpe dai zawn re ai kaw na Karai wa naw hkye hkrang mawai shaw la dam nhten!!!!!!! nga ma ai.



DAW II
Tsaban 21 ngu ai prat hta post-modern lai hte hkawm sa nga ai shinggyim masha ni a manawt dingsawt hpe kachyi mi hka ja yu ga. Nkau mi tsun ai, post-modern lai hpe kadai wa mung hkrak ngu ntsun dan lu na re nga ma ai . Postmodern ngu ai gaw ndai she re, ngu tsun lu ai wa gaw, bawm hkam da ai lam hku lai shangun ai hte bung nga ai. Raitim, kadun ai hku tsun ga nga yang, post-modern ngu ai gaw Modern prat a hpang na nga sat nga sa htunglai sat lawat ni hpe tsun ai re ngu nna ga pat pat na mai nga ai. Rai gaw rai sa, shinggyim nga pra lam magup hpe daw hte daw bai htai shamyan ra nga ai. Dai majaw, shawng na DAW I hta Modern prat a lam hpe loi mi ga hpaw hpaw da ni ai.
Post-modern gaw, makam masham hte nawku htung masa, kyang lailen hte kanawn mazum matut mahkai ai ladat, hpungtang hpaji hte jak hpaji a ka-up kahprwi ai atsam hte ganghkau hpat wat nga yawng dang hta hpe yu chyoi myit sawn ai lam, mungkan hkyawm hpaga, matut mahkai, (global economy, connectivity, consumerism), byin nga ai htunglai maka kum la a dawng pru wa ai shingnang hpe htai dan taw ai lam sha rai na rai nga ai. Ndai ni yawng hpe daw hte daw bai myit ra na rai nga ai. Raitim, kanawn mazum hku hkau lam hte makam masham lam hpe gaw tsun na nau wa n yak nga ai majaw lawu na hku tsun mayu nngai.

Makam masham lam: Post-modern prat hta nawku htung shagu a mai kaja ai lam yawng hpe hkap la ai. Gara nawku htung hta mung kaja ai lam ni nga ai zawn n kaja ai lam ni mung nga ai hpe kam ai. Tinang hte htuk manu jang gara htung hpe mung hkan sa na n yak dum ai. Htunghkring, amyu, ru sai hte madang ginhka ai lam n galaw ai. Gara htunghkring kaw mung kaja ai lam ni nga ai hpe hkap la ai zawn, gara amyu chyang, hpraw, kaji kadun hpe ahkyak ntawn ai. Masha shagu gaw shi a shara hte shi manu dan ai lam hpe hkap la nga ai. Dai majaw, post-modernity gaw pluralistic society and culture diversity mung tsun ma ai.

Htunghking hku hkan ai makam masham hpe church based tradition nga ma ai. Church based tradition ngu ai gaw gumchying gum sa lai(Hierarchical) hku woi awn ai hpe ngu mayu nga ai. Sara kaba, dai hpang loi kaba, dai hpang sara ni, dai hpang hpung salang ni, hpungtau ni hte num hpung, la hpung, ramma, ma kaji dai hku sa nga ai.
Poidaw sha ngut jang matsan ai ni hpe karum na alu galoi mung hta nga tim, nawku hpung hta dai alu hte masha kade hpe gara hku karum sai gaw galoi nchye lu ai. Alu bang ai gaw Sasana a matu re nga tim, gara kaw hpa baw Sasana hpe gara hku galaw nga ai lam nau nna lu na re. Dai majaw Nawku hpung gaw sara ni hpe arawng shatsaw ya ai amu sha re nga ai ni mung pru wa ma ai. Dai hte maren Chyum Laika hta rawng ai Yubak a lam, Bai hkrung rawt na lam, Ngarai hte Sumsing mungdan a lam hpe post-modern na ni hkrak nchye na nhkawn hkrang ai nga ma ai. Tsun dan ai hpe chye na ai zawn nga tim, gara hku byin nna kaning rai wa na hpe ung ang ai. Dai lam ni gaw Dakkasu hpaji a Science, Biology, Physics lam ni hte mung matut nga ai nga ma ai. Dakkasu e sharin ai hpaji gaw prove galaw nna mahtai tam ai hpaji (e.g baw machyi yang paracetamo sha ra ai raitm myi machyi yang gaw chloramphenicol rai ra ai hpe sharin ya nga ai. Buga kaw nga yang, hkali bu yang kumgyin si sha yang grau ai, machyi yang U shan nmai sha ai ngu ai lam ni htunghking hku she hkam la wa tim, tsi rung kaw gaw dai hku n gun njaw nga ai. Buga kaw hpun ru hpun lap gaw tsi kaba re nga nna ahkyep jahkraw tawn nna shadu, tsing lu tim, tsi hpaji hku yu ai shaloi dai hku nmai galaw nga ai. Hpun ru hpun lap ni hta dat law law rawng nga ai. Nkau dat ni kaja tim nkau dat ni gaw hkum hkrang hpe jam jau mai jaw nga ai lam sharin ya nga ai).
Thai mungdan, Ashram na Pracha Hutanuwart tsun ai, 'Buddha hpunggyi jawng ni hta, nawku htung a sharin a chyin ai gaw, ‘law hpa myit’ nmai rawng ai lam she sharin ya tim, shinggan Dakkasu e gaw gumhpraw gara hku tam na lam hpe n gun jaw nga ai' nga ai. Ndai lam ni gaw makam masham a chye na da ai htunghkring masa ni hte, ta tut dai ni na sak hkrung lam hte hkrup chya nbyin ai law law wa kahprai gashai hkat nga ai nga yang, nawku hpung de masha nkam sa wa sai. Karai hpe gaw hkugga tim, ta tut hkrang shapraw ai hta nawku hpung ni woi awn ai hku nrai, tinang myit hkawn ai hku hkungga nga ai.

Ndai hte seng nna, Singapore, Malaysia hte Thai hkan du nga ai wunpawng ramma ni grau chye na hkawn hkrang let hkam sha yu na sai ngu kam ai. Tinang amyu ga shaga ai hpung hpe gaw sharawng tim, nawku hpung gaw htunghkring hte amyu hpe madung dat ai hpe mu na re. Hkaw ai tara ni mung shakut ra ai, sharang ra ai, n gun dat ra ai, arang bang ra ai hte chyum laika kaw ka da ai hpe shaw hti nna n gun jaw shatsam htawn tsun na rai nga ai. Dai majaw nkau mi gaw Wenyi n gun nlu ai nga nna kaga nawku hpawng de sa mat ai ni law law nga na hpe kam ai. Dai lam ni gaw hkaw tsun sharing ai tara hkaw ga hte ta tut sak hkrung lam hpe hkrup chya ndi ya lu ai majaw rai nga ai.

Kanawn mazum lam: Kanawn mazum lam gaw asak pang hta mung hkan nga ai. Raitim, ndai kanawn mazum lam hpe social culture hku tsun mayu nngai. Tinang a matu akyu nnga ai (shing nrai) tinang a sak hkrung lam hte nau nseng ai ni hte kanawn na yak sai. Asak kaba nna mahkrum madup law ai ni hpe alak mi n hkungga sai. Shi a matu shi, nye a matu ngai, shi chye ai ngai chye ai nrai, shi lu ai ngai lu ai nrai, kadai mung kade a lam hku hkawm na grau gwi nga ai. Asak ram wa ai hte Kanu Kawa a npu e nkam gyem nga sai. Dai majaw Individualism ngu ai tinghkrai nga mayu ai myit grau law wa nga ai. Nang anhte amyu re hpa rai anhte hte n pawng ai ngu nmai tsun mat sai. Kanawn mazum lam gaw sai lam zawn shi hte shi bung hkat ai shada she mai pawng nga ai. Tinang hte nbung ai wa hpe shakut sharang shagrit shanem nna npawng sai, nang kam ai hku, ngai kam ai hku sak hkrung nga ai. Amyu nbung tim kanawn pyaw jang manang byin nna, kahpu kanau raitim myit masa nbung jang hpyen tai wa lu nga ai. Dai majaw, kadai hte mung nkam dang rang hkat ra hkra Universal rights hpe yawng hkra myit mada nga ai. Dai gaw mung masa zawn gale wa nna shinggyim wuhpawng hta dang rang hkat ninghpang tai taw nga sai. Kadai mung kade a man ang ai hte ahkaw ahkang nga ai hpe hkungga ya ai hpe sha ndai prat na ni ra sharawng nga sai.

Music hte Yu ngwi shingni: Music yu ngwi gaw yawng hpe myit shapyaw ya lu ai shingni re ngu shagawp tsun dam tim, post-modern masha ni a matu gaw n jaw na ang sai. Ngai asak 40 de du wa ai shaloi, Rave ni nau nchye na n hkam sha lu ai. Ngai madat lu ai gaw 1980s hkan na Music rai nna traditional tune ni rai nga ai. Dai hte maren, ndai prat na ni gaw 1980s hkan na music hpe madat na lagawn ai hte nchye hkam sha nga ai. Dai sha n ga, kaga amyu kade a yu ngwi raitim, tinang hte htap htuk jang ra sharawng mayu ai. Tinang hte nhtap htuk jang nchye hkam sha lawm sai. Kadai mung tinang ra sharawng ai nsen hpe Music hte nbung ai ngu nmai tsun sai. Ga shaga ai mung mahkawn yu ngwi rai wa sai, majoi ashun tsap taw ai mung ka manawt ai rai wa sai. Gumhpawn nna yu dat ga nga yang gaw, ndai prat na htunglai kumla sak hkrung maka hpe jaw ai n jaw ai ngu nmai daw dan je yang sai, htuk ai nhtuk ai ngu kabun kahte nga na malai, dai byin nga ai hpe wuhpung hta, amyu hta gara hku akyu nga wa hkra jai lang na ngu ai gaw woi awn ai ni a kraw e rawng ai post-modern lai rai na sai nhten law.......